آفت دهان چیست و راه های درمان آن
آفت دهان که به نام‌های استوماتیت آفتی و زخم دهان هم شناخته می‌شود، یک مشکل شایع و دردناک دهانی است که می‌تواند خوردن غذا و صحبت کردن را برای فرد دشوار کند. آفت، زخمی است که بر روی غشاهای مخاطی (روی بافت‌های نرم دهان یا پایه لثه‌ها) ایجاد می‌شود – مانند داخل لب‌ها و گونه‌ها یا زیر زبان. اگر دوست دارید که بیشتر با مشکل آفت دهان آشنا شوید، با ما همراه باشید تا به بررسی دقیق‌تر این مشکل بپردازیم.
آفت دهان چیست؟
آفت دهان، یا زخم‌های آفتی دهان، ضایعات کوچک و کم عمقی هستند که روی بافت‌های نرم دهان یا در پایه لثه ایجاد می‌شوند. بر خلاف تبخال، آفت روی سطح لب ایجاد نمی‌شود و مسری نیست. اما ممکن است دردناک باشند و خوردن و صحبت کردن را سخت کنند.
بیشتر آفت ها در عرض یک یا دو هفته خود به خود از بین می‌روند. اگر این زخم‌ها بزرگ یا دردناک باشند و با گذشت 2 هفته بهبود نیافتند، حتماً باید به دندانپزشک خود مشورت کنید.
علت ایجاد آفت در دهان چیست؟
دلیل دقیق ایجاد زخم آفتی هنوز به صورت دقیق مشخص نیست. آنچه اکثر محققان و پزشکان فکر می‌کنند این است که سیستم ایمنی بدن توسط برخی از عوامل خارجی مختل می‌شود و به طور غیر طبیعی در برابر پروتئینی در بافت مخاطی واکنش نشان می‌دهد که باعث ایجاد زخم آفتی می شود.
محرک‌های احتمالی برای ایجاد زخم آفت دهان عبارتند از:
- آسیب‌های تصادفی به لثه و بافت دهان که حین کار دندانپزشکی، مسواک زدن شدید یا فعالیت بدنی اتفاق می‌افتد.
- استرس و کمبود خواب
- استفاده از خمیر دندان حاوی سدیم لوریل سولفات
- گاز گرفتن ناگهانی بافت دهان
- کمبود ویتامین B، آهن و اسید فولیک
- تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی
- عفونت‌های ویروسی
- بیماری‌هایی مانند ایدز که سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند
- باکتری‌های موجود در دهان که باعث واکنش آلرژیک و ایجاد زخم می‌شوند
- عدم رعایت مسائل بهداشتی و ابتلا به بیماری‌هایی مانند بیماری کرون، بیماری سلیاک، بیماری بهجت نیز می‌تواند باعث عود مجدد زخم آفت شود.
علائم و انواع آفت دهان
انواع آفت دهان
آفت‌های دهان به سه نوع مختلف تقسیم می‌شوند:
- آفت مینور؛
- آفت ماژور؛
- آفت فرم هرپتیک.
هر یک از این سه نوع آفت دهانی مختلف علائم متفاوتی دارند.
آفت مینور یا جزئی
این نوع آفت رایج‌ترین نوع آفت دهان است. آفت مینور عمدتاً اندازه کوچک و کمتر از 5 میلی‌متر قطر دارد و می تواند به صورت یک زخم آفتی منفرد یا به صورت خوشه‌ای تشکیل شود. این نوع آفت معمولاً درد زیادی ندارد و سریع‌تر بهبود می‌یابد.
علائم آفت مینور
- زخم‌های کوچک؛
- زخم‌های بیضی شکل با لبه قرمز؛
- بهبود علائم در یک تا دو هفته.
آفت ماژور یا عمده
این زخم‌ها 5 میلی‌متر یا بزرگتر هستند و به صورت جفت یا به صورت زخم منفرد ایجاد می‌شوند. این نوع آفت زیاد رایج نیستند. آفت ماژور هنگام غذا خوردن یا آشامیدن درد بسیار زیاد است.
علائم آفت ماژور
- بزرگتر و عمیق‌تر از آفت‌های مینور هستند؛
- وقتی بزرگ می‌شوند لبه‌های نامنظم دارند، اما وقتی کوچک هستند شبیه زخم‌های آفتی مینور به نظر می‌رسند؛
- بسیار دردناک هستند؛
- بهبودی تا شش هفته یا چند ماه طول می‌کشد و می‌تواند جای زخم گسترده‌ای را به جای بگذارد.
آفت فرم هرپتیک
از آنجایی که این زخم‌ها از نظر ظاهری شبیه تبخال هستند، نام هرپتیفورم روی آنها قرار داده شده، اما توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد نمی‌شوند. زخم هرپتیفرم زمانی رخ می‌دهد که چندین ضایعه به هم می پیوندند و زخم های بزرگی را تشکیل می‌دهند که شکل نامنظمی دارند.
علائم آفت دهان فرم هرپتیک
اغلب آفت‌هایی به تعداد 10 تا 100 زخم است و یا می‌تواند به یک زخم بزرگ تبدیل شود.
زخم‌هایی با لبه‌های نامنظم دارد.
راه‌های درمان آفت دهان
هیچ درمان قطعی و دائمی برای زخم دهانی یا آفت وجود ندارد، اما می‌توان با مراجعه به دندانپزشک و با استفاده از داروهای مناسب، درد و ناراحتی را کاهش داد و باعث بهبودی زخم‌ها شد. در بیشتر موارد، زخم ها بدون درمان ناپدید می‌شوند. بهتر است برای کاهش درد و جای زخم به دندانپزشک مراجعه نمایید.
درمان ضد التهابی آفت دهان
خمیردندان‌های ضدالتهاب موضعی، که می توان بدون نسخه خریداری کرد، می‌تواند مستقیماً در ناحیه‌ای استفاده کرد که زخم در آن ظاهر شده است. این نوع درمان برای آفت جزئی کاربرد بیشتری دارد و نتیجه بهتری می‌دهد. خمیرها باید حدود دو یا چهار بار در روز استفاده شوند. حتماً توصیه‌های دقیق دندانپزشک خود را دنبال کنید.
درمان ضد عفونی کننده و آنتی بیوتیکی برای زخم آفت
دهانشویه ضد عفونی کننده حاوی کلرهگزیدین می تواند بخشی از درمان باشد. این خمیردندان را می توان دو بار در روز یا طبق توصیه پزشک استفاده کرد.
همچنین در برخی موارد، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی مانند مینوسیکلین یا تتراسایکلین را تجویز کند که در درمان زخم موثر هستند. این آنتی بیوتیک‌ها بیشتر به شکل دهانشویه تجویز می‌شوند؛ دهانشویه حاوی آنتی بیوتیک باید در آب حل شود و سپس دهان با آن غرغره و شسته شود. این کار باید حداقل 2 تا 3 بار در روز به مدت چند روز یا تا زمانی که نتیجه را مشاهده کنید، انجام شود.
دهانشویه آنتی بیوتیکی حاوی تتراسایکلین را نمی توان برای کودکان زیر 8 سال تجویز کرد. در صورت نیاز، حتماً با دندانپزشک متخصص اطفال صحبت کنید تا بهترین دهانشویه را برای کودک تجویز کند.
درمان های دیگر برای آفت دهانی
اگر زخم‌های آفت به درمان های فوق پاسخ نمی دهند، درمان های دیگری نیاز است که ممکن است شامل استروئیدهای خوراکی، بی حس کننده های موضعی بنزوکائین و لیگنوکائین (لیدوکائین) برای کاهش درد یا سایر عوامل بی حس‌کننده موضعی باشد. مکمل های غذایی (حاوی فولات، روی یا ویتامین B-12) و داروهای موضعی مانند مهارکننده های کلسینورین از جمله پیمکرولیموس یا تاکرولیموس نیز می‌توانند موثر باشند.
علاوه بر تمام موارد فوق، چندین درمان خانگی وجود دارد که می‌توانید آنها را هم امتحان کنید. در ادامه با این درمان‌ها آشنا می‌شویم.
درمان‌های خانگی برای زخم آفت دهان
درمان خانگی آفت دهان
- دهان خود را با آب نمک بشویید.
- بعد از شست و شوی دهان، شیر منیزیم را روی زخم بمالید.
- از کیسه یخ در ناحیه آسیب دیده استفاده کنید.
- از پمادهای دندانپزشکی که حاوی بی حس کننده هستند استفاده کنید تا درد آفت را بی حس کنید (توصیه می‌کنیم قبل از انتخاب این پماد همیشه با دندانپزشک خود مشورت کنید).
- روی کاهش و مدیریت استرس خود کار کنید.
- از خوردن غذاهای سفت و سخت خودداری کنید.
- حتماً از مکمل‌های غذایی مانند کپسول ویتامین B-12، کپسول ویتامین D، قرص روی استفاده کنید.
راه‌های جلوگیری از آفت دهان
راه‌های جلوگیری از آفت دهان
همانطور که قبلا اشاره کردیم، آفت دهان درمان قطعی و همیشگی ندارد و اغلب عود می‌کند، اما می‌توانید با رعایت نکات زیر، دفعات عود را کاهش دهید:
- از غذاهای شور و ترش یا غذاهای تند پرهیز کنید زیرا این غذاها دهان شما را تحریک به واکنش می‌کنند.
- در رژیم غذاییتان مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل قرار دهید.
- بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. از خمیردندان و دهانشویه هایی که حاوی سدیم لوریل سولفات هستند خودداری کنید.
- روی یادگیری تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن و تصویرسازی ذهنی هدایت شده کار کنید.
- سیگار را ترک کنید، زیرا نیکوتین موجود در سیگار می تواند زخم را بدتر کند.
بهترین دندان پزشک برای درمان آفت دهان
بیشتر آفت‌ها در عرض یک یا دو هفته خود به خود از بین می‌روند. اما در صورت مشاهده علائم شدید، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید. زخم‌هایی که به مرور زمان التیام پیدا نمی‌کنند، احتمالاً نشان‌دهنده یک بیماری زمینه‌ای هستند. وبسایت دکتر با من در کنار شماست تا بهترین متخصصان دهان و دندان را به شما معرفی کند.
