کم خونی چیست ؟
گلبول های قرمز خون وظیفه اکسیژن رسانی و خون رسانی را بر عهده دارند به گونه ای که نبود آن ها چرخه ی حیات انسان را با خلل مواجه می کند.
در واقع قسمت های زیادی از بدن انسان به ساخت گلبول قرمز کمک می کند اما به اصطلاحی دیگر مغز، نقش تصمیم گیرنده و حیاتی را ایفا می کند.
از سوی دیگر نیز مغزِ استخوان که یک بافت بسیار حیاتی در مرکز استخوان‌ها است، به شکل گیری همه‌ی سلول‌های خونی کمک می‌کند.
اما در داخل گلبول‌های قرمز خون ماده ای به نام هموگلوبین وجود دارد که به سلول های خونی رنگ می بخشد و به نوعی نقش زنده ماندن سلول های خون را بر عهده دارد و به گلبول‌های قرمز خون، حیات می بخشد. در ادامه به مفهوم کم خونی، علت و نحوه ی درمان آن خواهیم پرداخت.
مفهوم کم خونی
با توجه به توضیحات بالا، چنانچه کمبود گلبول قرمز در خون داشته باشید، کم خونی یا آنمی نامیده می‌شود. هنگامی که در آزمایش کم خونی وجود داشته باشد، هموگلوبین کم تر از ۱۳/۵ گرم در دسی لیتر در آقایان یا کم تر از ۱۲ گرم در دسی لیتر در خانم ها می باشد که پزشک شما تشخیص کم خونی می دهد و معالجه ی شما بر اساس همان آغاز می شود.
هورمونی به نام اریتروپویتین در کلیه‌ها وجود دارد که به مغز استخوان فرمان می دهد که سلول‌های قرمز خون زیادی تولید کنند و چنانچه شخص مبتلا به کم خونی باشد این پروسه با مشکل روبرو خواهد شد.
طول عمر سلول‌های قرمز خون 90 تا 120 روز است که در بدن انسان به خوبی دوام می‌آورند. در نتیجه سلول های قدیمی مرده و سلول های جدید جای گذاری خواهند شد.
در چه افرادی احتمال کم خونی بیشتر است؟
بسیاری از اشخاص به علت رژیم غذایی بسیار بد به بیماری‌های روده‌ای، بیماری‌های مزمن، عفونت‌ها و سایر بیماری های قلبی دچار خواهند شد. در نتیجه احتمال بیشتری وجود دارد که آنها مبتلا به بیماری کم خونی شوند.
با توجه به بررسی سوابق بیماری ها و سوابق افراد کم خون، بیماری های زیر بیشتر در افراد کم خون دیده شده است.
- آرتریت روماتوئید و یا بیماری هاشیموتو
- بیماری های کلیوی و روده
- سرطان‌های مختلف
- بیماری های مختلف کبدی
- مشکلات تیروئید یا گواتر
پس چنانچه به بیماری های بالا مبتلا شده اید حتما خطر کم خونی را جدی بگیرید و با پزشک متخصص خون، انکولوژیست و دکتر داخلی در سایت دکتر با من مشورت نمایید تا از بروز مشکلات جدی تر خونی، جلوگیری نمایید.
علت ایجاد کم خونی در بدن چیست؟
بدن انسان در حالت عادی نیاز شدیدی به ویتامین ها و مواد بسیار مغذی داره که از جمله ی آن می توان به آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک، اشاره کرد.
در صورتی که بدن شما کمبود ویتامین ها و مواد معدنی را تجربه کند، با مشکل کم خونی مواجه می شود.
موارد زیر مهمترین علل کم خونی در بدن است که شامل:
- کمبود آهن در بدن
- کمبود ویتامین B12
- مصرف دارو برای بیماری های خاص
- از بین رفتن گلبول های قرمز به دلیل مشکلات سیستم ایمنی
- مبتلا شدن به بیماری های مزمن و بسیار طولانی مانند: سرطان
- انتقال کم خونی از طریق ژنتیک و ارث
- زنان باردار در این دوران نوعی کم خونی را تجربه خواهند کرد
- بیماری هایی که ارتباط مستقیم با مغز استخوان دارد مانند لنفوم، لوسمی، میلودیسپلازی
- از دست دادن بیش از حد خون مانند تصادف و خونریزی داخلی
- ایجاد مشکلات خاص در سیستم گوارش مانند: بیماری سلیاک
- رژیم غذایی بسیار بد و پر چرب
- جراحی های سخت و طولانی
موارد بالا مهم ترین علل کم خونی است اما صرفا به آن ها ختم نمی شود و ممکن است که علت کم خونی در فرد، متفاوت از موارد بالا باشد. بهتر است جهت درمان و تشخیص بیماری به پزشک متخصص خون و سرطان شناسی در سایت دکتر با من مراجعه نمایید.
بیماری کم خونی چه علائمی دارد؟
علائم کم خونی
در ادامه به مهم ترین علائم کم خونی در بدن انسان خواهیم پرداخت. در واقع علائم کم خونی در ابتدا بسیار ضعیف است و سپس منتهی به هشدارهای بسیار جدی در بدن انسان خواهد شد.
- احساس ضعف و خستگی در بدن انسان
- عدم انجام ورزش های طولانی به علت خستگی زیاد
- سردرد های زیاد
- اختلال در حواس
- از دست دادن میل به غذا
- گر گرفتن و احساس سبکی در دست و پاها
- آبی شدن سفیدی چشم
- شکنندگی ها در ناخن های شخص
- تمایل به خوردن غذاهای بسیار سرد
- احساس سبک بودن سر به روی بدن
- کم رنگ شدن پوست صورت شخص
- تنگی نفس به صورت های مختلف
- ایجاد زخم در زبان شخص
- جوش های ریز در دهان
- از دست دادن خون بسیار در زمان طول قاعدگی زنان
- از بین رفتن حس جنسی که بیشتر در آقایان رخ می دهد.
موارد بالا از مهم ترین علائم بیماری کم خونی است که در هر فرد با فرد دیگر کاملا متفاوت است و بسته به نوع، از خفیف تا شدت بسیار بالای آن شروع می شود. در ادامه به انواع مختلف کم خونی خواهیم پرداخت.
بررسی انواع مختلف کم خونی
1. کم خونی به دلیل کمبود ویتامین B12
بدن انسان برای ساخت گلبول نیاز به ویتامین B12 دارد و در صورت نبودِ آن امکان آنمی یا کم خونی وجود دارد. در واقع بسیاری از افراد به دلیل مشکلات گوناگون مانند مشکلات در روده ی انسان قادر به جذب ویتامین B نمی باشند. به همین خاطر است که افراد مبتلا به بیماری های گوارشی بیشتر به کم خونی دچار می شوند. شما می توانید با مصرف مواد خوراکی زیر کمبود این ویتامین را جبران کنید:
گوشت، مرغ، لبنیات، تخم مرغ، غذای دریایی، لوبیا، سبزیجات دارای برگ سبز تیره مانند اسفناج، میوه‌های خشک مانند کشمش و زردآلو، غلات، نان و نخود فرنگی.
2. کم خونی ناشی از کمبود فولات (اسید فولیک)
فولات ویتامینی است که درغذاهای بسیاری وجود دارد که دارای برگ سبز هستند. فولات نوعی ویتامین B در بدن انسان است که برای حیات سلول های خونی تولید می شود و از جمله سلول‌های قرمز برای بقای عمر خود به آن نیاز دارند.
زمانی که زنان تصمیم به بارداری می گیرند به شدت به فولات اضافی در بدن خود نیاز دارند. چرا که در صورت کمبود این ویتامین ممکن است جنین دچار نقص شود و به ناهنجاری لوله‌ی عصبی (اسپینا بیفیدا) دچار شوند.
3. کم خونی ناشی از فقر آهن
شایع ترین مدل کم خونی، فقر آهن است که نبود آهن در بدن رخ می دهد. در واقع بدون آن هموگلوبین به درستی در گلبول‌های قرمز به وجود نمی آید و فرد به این بیماری دچار می شود.
شایع ترین علائم فقر آهن شامل موارد زیر است:
خستگی، تنگی نفس، ضعف، رنگ پریدگی پوست، درد قفسه‌ی سینه، ضربان قلب سریع، سردرد، سرگیجه، سبکی سر، سرد بودن دست و پا، التهاب یا درد زبان، شکنندگی ناخن‌ها را می توان رایج ترین نشانه های کم خونی ناشی از فقر آهن دانست.
4. کم خونی همولیتیک خود ایمنی
کم خونیِ همولیتیک خود ایمنی، هنگامی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن دچار مشکل شده و به سلول های خونی حمله کرده و آنها را نابود می کند. عوامل زیادی سبب از بین رفتن RBC می شوند، که مهم ترین علل آن شامل: عفونت‌ها، فشار خون شدید، پیوند عروقی، دریچه‌های مصنوعی قلب، سموم تولید شده به علت بیماری پیشرفته‌ی کلیوی یا کبدی، سم مار یا زهر عنکبوت است. در واقع این موارد شایع ترین علل این بیماری است و نمی توان گفت که قطعا به این موارد ختم می شود.
بیماری هایی مانند لوپوس، درصد ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد. داروهایی مانند متیل دوپا، پنی سیلین و کینین نیز می توانند زمینه ی ایجاد این بیماری را در بدن انسان، به وجود آورند.
- رنگ پریدگی پوست
- ضربان قلب سریع (تاکی کاردی)
- مشکلات تنفسی
- لرز
- کمر درد
- و زردی پوست
در واقع درمان این بیماری ها که به سیستم ایمنی بدن آسیب می رساند خود موجب می شود که بیماری کم خونی نیز کم تر و یا از بین برود. شما می توانید در سایت دکتر با من لیست پزشکان متخصص خون، انکولوژی و سرطان شناسی را مشاهده سپس نوبت خود را اخذ کنید.
5. آنمی آپلاستیک
سلول‌های خونی به وسیله ی مغز استخوان ایجاد می شوند. اما در بیماری کم خونی آپلاستیک، به دلیل آسیب وارده به مغز استخوان امکان تولید سلول های خونی وجود ندارد. در واقع کم خونی آپلاستیک ارثی و یا اکتسابی است.
موارد زیر از مهم ترین دلایل این بیماری است:
- بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس
- قرار گیری در مقابل مواد شیمیایی مانند آفت کش‌ها
- ابتلا به عفونت‌هایی های مزمن و شدید مانند هپاتیت، ویروس اپشتین بار و HIV
- پرتودرمانی و شیمی درمانی به دلیل بیماری سرطان
علائم کم خونی آپلاستیک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تنگی نفس
- سرگیجه
- سردردحاد
- رنگ پریدگی زیاد در پوست شخص
- احساس درد در قفسه‌ی سینه
- ضربان قلب بالا
- سرد شدن دست و پا
6. کم خونی سیدروبلاستیک
در خصوص این بیماری لازم است بدانید که بدن به دلیل داشتن اختلالات خونی نمی تواند سلول های خونی را تولید کند و در نتیجه تجمع آهن موجب جمع شدن گلبول‌های قرمز غیرطبیعی به اسم سیدروبلاست خواهد شد. کم خونی سیدروبلاستیک دارای دو نوع است:
- کم خونی سیدروبلاستیک اکتسابی
- و کم خونی سیدروبلاستیک ارثی
مصرف ویتامین B6، پیوند مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی برای حل این بیماری پیشنهاد می شود.
7.کم خونی میلودیسپلاستیک
سندرم میلودیسپلاستیک (MDS) نیز در اثر آسیب رساندن به مغز استخوان ایجاد می شود. در واقع علت اصلی این بیماری پرتو درمانی و یا شیمی درمانی است. می توان گفت مصرف الکل نیز احتمال مبتلا شدن به این بیماری را گسترش می دهد.
مهم ترین نشانه های این بیماری عبارتند از:
- کبودی یا خونریزی
- عفونت
- تب
- تنگی نفس
- ضعف
- خستگی
- و کاهش وزن.
در واقع این بیماری در صورت درمان سایر بیماری ها نیز بهبود می باید، البته از طریق تحت نظر بودن توسط دکتر متخصص خون، این کار امکان پذیر است.
۹: کم خونی مگالوبلاستیک
در این نوع کم خونی، مغز استخوان قادر به تولید سلول های خونی بالغ نمی باشد و در نتیجه این بیماری شکل می گیرد. آنمی مگالوبلاستیک به دلیل کمبود ویتامین B12 (کوبالامین) یا ویتامین B9 (فولات) در بدن وجود دارد. بدن انسان جهت ساختن گلبول‌های قرمز، به ویتامین های بالا نیاز دارد. پزشک متخصص اصولا با استفاده از قرص های درمانی، درمان را انجام می دهد.
۱۰: کم خونی سلول داسی شکل
در حالت طبیعی، گلبول‌های قرمز بسیار گرد است و در رگ های خونی جریان دارند. اما در کم خونی داسی شکل، گلبول‌های قرمز خون به هم چسبیده می شوند و حرکت می کنند. در نتیجه خون و اکسیژن کمتری به بدن می رسد.
۱۱: تالاسمی
تالاسمی متاسفانه یک بیماری ارثی است که اجازه ی تولید هموگلوبین را نمی دهد به همین جهت بسیاری از پزشکان تاکید می کنند که این موضوع قبل از ازدواج بررسی شود . دو مدل تالاسمی آلفا و بتا داریم که تالاسمی بتا به دو نوع مینور و ماژور دسته بندی می شود.
بیماری تالاسمی، موجب بروز عوارض زیر در بدن انسان می شود.
- ناهنجاری‌های استخوانی
- بزرگ شدن طحال
- کاهش میزان رشد
- مشکلات قلبی
- افزایش غیر طبیعی آهن
- عفونت
چگونگی تشخیص بیماری کم خونی
چگونگی تشخیص بیماری کم خونی
１. معاینه‌ی فیزیکی
پزشک با معاینه ی فرد به دنبال علائم زیر است که در صورت وجود این علائم، حتما بررسی های تخصصی تر را انجام می دهد که در ادامه به آنها می پردازیم:
- سوفل قلبی
- فشار خون پایین به ویژه هنگام ایستادن
- تب خفیف
- پوست رنگ پریده
- ضربان قلب سریع و افزایش یافته
- برخی از انواع آنمی ممکن است در معاینه‌ی فیزیکی یافته‌های دیگری ایجاد کنند.
２.آزمایش های خون برای تشخیص نوع بیماری
تست‌های آزمایشگاهی اغلب برای کمک به پزشکان در یافتن علت آنمی استفاده می‌شوند.
آزمایشات تشخیصی عبارتند از:
- آزمایش شمارش کامل خون (CBC): سنجش تعداد گلبول های قرمز
- آزمایش سطح آهن سرم که پزشک متوجه شود به فقر آهن نیز مبتلا شده اید یا خیر.
- آزمایش فریتین: این آزمایش خون ذخایر آهن را بررسی می کند.
- آزمایش ویتامین B12 و آزمایش سطح اسید فولیک: بررسی می کند که سطح فولات سرم چقدر است و همچنین از بیمار تست اندازه و رنگ گلبول‌های قرمز یا هماتوکریت هموگلوبین گرفته می شود.
همچنین در صورتی که شما مبتلا به بیماری های دیگر باشید، احتمال اینکه پزشک موارد زیر را توصیه نماید زیاد است:
- آندوسکوپی برای بررسی خونریزی دستگاه گوارش فوقانی و زخم معده
- کولونوسکوپی برای بررسی خونریزی از دستگاه گوارش فوقانی
- سونوگرافی برای بررسی علت خونریزی قاعدگی بیش از حد و وجود فیبروم رحم در زنان
- تنقیه‌ی باریم
- اشعه‌ی ایکس از قفسه‌ی سینه
- سی تی اسکن از شکم
نحوه ی درمان بیماری کم خونی به چه صورت است؟
درمان کم خونی
1. درمان کلینیکال
با توجه به اینکه بیماری کم خونی اصولا به دلیل وجود سایر بیماری ها در بدن ایجاد می شود پزشک در ابتدا آنها را شناسایی کرده و سپس بر اساس آن معالجه ی بیمار را آغاز خواهد کرد. به همین جهت نمی توان بدون معاینه ی متخصص خون، داروهای دقیقی را تجویز کرد، پس در نتیجه بهتر است که از درمان خودسرانه بپرهیزید. اما به طور کلی داروهای زیر جهت درمان بیماری کم خونی استفاده می شود:
- مصرف مکمل‌های آهن، ویتامین B12، اسید فولیک یا سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی
- انتقال خون
- کورتیکواستروئیدها یا سایر داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند
- اریتروپویتین که از جمله داروهای درمانی مغز استخوان است.
- تزریق سرم های آهن که بر اساس تجویز پزشک صورت می گیرد.
2. درمان خانگی
همان طور که گفته شد بهتر است که از درمان های خودسرانه کاملا بپرهیزید، در واقع ممکن است این درمان ها برای شما مضر باشد و کمک به درمان بیماری کند. اما بهتر است که توصیه های زیر را جدی بگیرد و سبک زندگی خود را به آن نزدیک کنید.
- رژیم غذایی مناسب که دارای میزان مشخصی از پروتئین، ماهی، غلات،سبزی و میوه است.
- استفاده از جگر
- دوری از اشعه های مضر برای انسان
- مصرف مکمل و قرص آهن در زمان بارداری
- مصرف گوشت و قرص آهن در زمان عادت ماهانه در خانم ها
- حفظ سیستم ایمنی بدن با خوردن مکمل های مفید به صورت دوره ای
- قرار دادن ورزش در برنامه ی غذایی خود
به طور کلی بهتر است که بیماری کم خونی را جدی بگیرید چرا که می تواند در آینده به شما آسیب بزند و عملکرد بدن شما را با اختلال مواجه سازد. مخصوصا در زمان بارداری به این موضوع توجه داشته باشید تا نوزاد و مادر به مشکل برنخورند. به همین جهت در صورت مشاهده ی علائم کم خونی بهتر است در اولین فرصت به متخصص و فوق تخصص خون، انکولوژی و داخلی در سایت دکتر با من مراجعه کنید تا روند بهبود بیماری شما انجام شود و زودتر سلامتی شما بازگردد.
